ไข้หวัดใหญ่เป็นโรคติดเชื้อไวรัสที่มักระบาดในช่วงฤดูฝนและฤดูหนาว โดยสามารถแพร่กระจายได้ง่ายผ่านระบบทางเดินหายใจ ไม่ว่าใครก็มีโอกาสติดเชื้อได้ โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยงอย่างเด็กเล็ก ผู้สูงอายุ หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน โรคหัวใจ และโรคหอบหืด แม้อาการเริ่มต้นจะดูเหมือนไข้หวัดธรรมดา แต่หากรุนแรงขึ้นอาจลุกลามถึงขั้นปอดอักเสบ หัวใจอักเสบ หรือแม้แต่สมองอักเสบได้เลย

วิธีหนึ่งที่ช่วยลดความเสี่ยงของโรคนี้ได้ดีคือ การฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เป็นประจำทุกปี แม้วัคซีนจะไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ 100% แต่ก็สามารถลดโอกาสในการป่วย ลดความรุนแรงของอาการ และช่วยให้ไม่ต้องนอนโรงพยาบาล หรือมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรง วัคซีนชนิดนี้ผลิตจากเชื้อตายหรือไวรัสที่ผ่านกระบวนการแยกและทำให้ไม่เป็นอันตรายต่อร่างกาย จึงสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ

โดยทั่วไป วัคซีนไข้หวัดใหญ่สามารถป้องกันได้ประมาณ 40–60% ขึ้นอยู่กับว่าเชื้อไวรัสที่ระบาดในปีนั้นตรงกับสายพันธุ์ที่วัคซีนครอบคลุมหรือไม่ ซึ่งถือว่าเป็นระดับที่ช่วยลดการเจ็บป่วยรุนแรงได้อย่างมีนัยสำคัญ ศูนย์ควบคุมโรคของสหรัฐอเมริกา (CDC) รายงานว่า วัคซีนสามารถลดโอกาสเข้าโรงพยาบาลจากไข้หวัดใหญ่ได้มากถึง 60% ในเด็กและผู้สูงอายุ

เหตุผลที่วัคซีนไข้หวัดใหญ่ต้องฉีดใหม่ทุกปี เพราะไวรัสไข้หวัดใหญ่มักกลายพันธุ์เปลี่ยนสายพันธุ์ไปเรื่อยๆ องค์การอนามัยโลกจึงมีการติดตามการระบาดของไวรัสทั่วโลก และแนะนำสูตรวัคซีนใหม่ในแต่ละปี วัคซีนจะถูกออกแบบให้ครอบคลุมไวรัส 4 สายพันธุ์ ได้แก่ A สองสายพันธุ์ และ B อีกสองสายพันธุ์ ซึ่งเรียกว่า “วัคซีนแบบ 4 สายพันธุ์” หรือ Quadrivalent

วัคซีนไข้หวัดใหญ่มีสูตรหลักๆ อยู่สองแบบ ได้แก่ สูตรซีกโลกเหนือและสูตรซีกโลกใต้ โดยประเทศไทยสามารถใช้ได้ทั้งสองสูตร โดยสูตรซีกโลกใต้จะเหมาะกับช่วงเดือนพฤษภาคมถึงกันยายน ซึ่งตรงกับฤดูฝนของไทย ส่วนสูตรซีกโลกเหนือจะเหมาะกับช่วงปลายปี และนิยมใช้ในกลุ่มที่มีแผนเดินทางไปยุโรป อเมริกา หรือญี่ปุ่นในช่วงฤดูหนาว

ผู้ที่มีแผนจะเดินทางไปต่างประเทศควรพิจารณาว่าประเทศปลายทางอยู่ในซีกโลกไหน และเลือกฉีดวัคซีนให้เหมาะสม เช่น หากจะไปยุโรปหรืออเมริกาเหนือในช่วงปลายปี ควรฉีดวัคซีนสูตรซีกโลกเหนืออย่างน้อยสองสัปดาห์ก่อนเดินทาง เพื่อให้ร่างกายได้สร้างภูมิคุ้มกันล่วงหน้า แต่ถ้าจะไปออสเตรเลียหรือแอฟริกาใต้ช่วงเมษายนถึงกันยายน ก็ควรเลือกฉีดสูตรซีกโลกใต้แทน

วัคซีนไข้หวัดใหญ่แม้จะมีความปลอดภัยสูง แต่ก็อาจมีผลข้างเคียงเล็กน้อย เช่น ปวด บวม หรือแดงบริเวณที่ฉีด รู้สึกเพลีย หรือมีไข้ต่ำๆ อาการเหล่านี้มักหายได้เองภายในหนึ่งถึงสองวัน และไม่ใช่อาการที่อันตราย

กลุ่มคนที่ควรฉีดวัคซีนเป็นพิเศษ ได้แก่ เด็กอายุตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป ผู้สูงอายุ หญิงตั้งครรภ์ ผู้ที่มีโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน โรคหัวใจ โรคปอด ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง รวมถึงบุคลากรทางการแพทย์ หรือผู้ที่ทำงานในสถานที่แออัด เพราะการฉีดวัคซีนในกลุ่มเหล่านี้จะช่วยลดโอกาสในการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่นได้ด้วย

อีกเหตุผลสำคัญที่เราควรฉีดวัคซีนเป็นประจำทุกปีคือ ภูมิคุ้มกันจากวัคซีนจะค่อยๆ ลดลงเมื่อเวลาผ่านไป โดยมักอยู่ในระดับที่ป้องกันได้ดีเพียง 6–8 เดือน การเติมภูมิคุ้มกันใหม่ในแต่ละปีจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้ร่างกายมีความพร้อมในการรับมือกับเชื้อไวรัสที่เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ

วัคซีนไข้หวัดใหญ่จึงเป็นสิ่งเล็กๆ ที่ให้ผลลัพธ์คุ้มค่าในระยะยาว ไม่เพียงช่วยป้องกันตัวเองจากการเจ็บป่วย แต่ยังช่วยปกป้องคนที่เรารัก และลดภาระของระบบสาธารณสุขโดยรวม หากคุณอยู่ในกลุ่มเสี่ยง มีแผนเดินทางไกล หรือทำงานในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูง อย่าลืมปรึกษาแพทย์และเลือกฉีดวัคซีนให้เหมาะกับฤดูกาลและสถานที่ เพราะแค่ปีละครั้งก็สามารถสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีให้กับตัวเองและคนรอบข้างได้แล้ว แต่ถ้าเดินทางบ่อยหรือมีความเสี่ยงสูง อาจต้องพิจารณาฉีดปีละสองครั้ง เพื่อให้มั่นใจว่าคุณได้รับการปกป้องอย่างครอบคลุมตลอดทั้งปี